Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Nguyễn Bỉnh Khiêm”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi Thẻ: Trình soạn thảo mã nguồn 2017 |
Không có tóm lược sửa đổi |
||
Dòng 1:
'''[[w:Nguyễn Bỉnh Khiêm|Nguyễn Bỉnh Khiêm]]'''
==Nói và viết bởi Nguyễn Bỉnh Khiêm==
* Ôi, nói tâm là nói về cái chỗ mà chí đạt tới vậy, mà thơ lại là để nói chí. Có kẻ chí để ở đạo đức, có kẻ chí để ở công danh, có kẻ chí để ở sự nhàn dật. Tôi lúc nhỏ chịu sự dạy dỗ của gia đình, lớn lên bước vào giới sĩ phu, lúc về già chí thích nhàn dật, lấy cảnh núi non sông nước làm vui, rất là vụng về trong nghề thơ. Tuy nhiên, cái bệnh yêu thơ lâu ngày tích lại chưa chữa được khỏi vậy, mỗi khi được thư thả lại dậy hứng mà ngâm vinh, hoặc là ca tụng cảnh đẹp đẽ của sơn thủy hoặc là tô vẽ nét thanh tú của hoa trúc, hoặc là tức cảnh mà ngụ ý hoặc là tức sự mà tự thuật, thảy thảy đều ghi lại thành thơ nói về chí, được cả thảy một nghìn bài, biên tập thành sách, tự đặt tên là
* Quán dựng xong, đề biển là Quán Trung Tân. Có người hỏi: lấy tên quán như vậy ý nghĩa thế nào? Ta trả lời rằng: Trung nghĩa là Trung Chính vậy. Giữ được toàn vẹn Tính Thiện của mình là Trung vậy, không giữ toàn vẹn được tính Thiện của mình thì không phải là Trung vậy. Tân tức là Bến vậy. Biết chỗ dừng đó là đúng bến, không biết chỗ dừng thì là lạc bến vậy. Tên gọi của quán này đại thể là như thế. Như trung với vua, hiếu với cha mẹ, thân ái với anh em, hòa hợp vợ chồng, tín với bạn bè, đó là Trung vậy. Đối diện với của cải mà không tham, thấy lợi mà không tranh giành, vui với điều thiện mà bao dung được người, lấy tình thực mà ứng đãi với mọi vật, đó cũng là Trung vậy... Nghĩa chữ Trung chính là ở chỗ Chí Thiện vậy.
*Do tự ràng buộc ở bẩm khí, bị che lấp vì vật dục, có kẻ không giữ được trọn vẹn như thuở đầu mới sinh ra, trở nên kiêu sa, biển lận, gian tà, thiên lệch, không có điều gì không làm. Ở triều đình thì tranh nhau cái danh, ở chợ búa thì giành nhau cái lợi. Khoe là sang thì xe mát quán ấm, khoe là giàu thì nhà múa lầu hát. Thấy người chết đói dọc đường không dám bỏ một đồng tiền ra cứu giúp. Thấy nơi trống trải không có gì che mưa, không dám bỏ một bó tranh để che đậy. Điều thiện không được tu dưỡng đã lâu vậy... May mà trong làng người hướng về điều Thiện chưa hề mất hết. Các cụ già cùng ta khuyên nhau làm điều thiện: bắc cầu, làm chùa, làm quán, chốn chốn đều được tu sửa. Ta cũng lấy làm vui mừng về điều ấy, trong lòng thường khen ngợi.
* ...Làm việc thiện không phải vì công tích mà ở tấm lòng. Nay vừa sau cơn loạn lạc thì chẳng những thân người ta bị chìm đắm, mà tâm người ta càng thêm chìm đắm. Các bậc sĩ đệ nên khuyến khích nhau bằng điều thiện, để làm cho mọi người dấy nên lòng thiện mà tạo nên miền đất tốt lành.
* Vạn lý Đông minh quy bả ác / Ức niên Nam cực điện long bình
* Tứ bách niên tiền, chung phục thuỷ / Thập tam thế hậu, dị nhi đồng
* Tuệ tinh cộng ngưỡng quang mang tại / Tiền hậu quang huy chiếu Việt Nam
* Tiền trình vĩ đại quân tu ký / Thùy thị phương danh trọng Việt Nam
▲* Vạn lý Đông minh quy bả ác / Ức niên Nam cực điện long bình (trích từ bài "Cự Ngao Đới Sơn" trong "Bạch Vân Am Thi Tập")<ref>Dịch nghĩa: ''[[w:Biển Đông|Biển Đông]] vạn dặm giăng tay giữ / Đất Việt muôn năm vững trị bình''</ref>
* Hồng Lam ngũ bách niên thiên hạ / Hưng tộ diên trường ức vạn xuân
▲* Tứ bách niên tiền, chung phục thuỷ / Thập tam thế hậu, dị nhi đồng (Nguyễn Bỉnh Khiêm viết về con cháu [[w:Mạc (họ)|họ Mạc]])<ref>Dịch nghĩa: ''Bốn trăm năm trước, cuối cùng trở lại như ban đầu / Mười ba đời sau, khác biệt mà cùng chung''. Hai câu này được cho là lời tiên tri của Trạng Trình về sự phục hồi (''vấn tổ tầm tông'') lại tên họ của con cháu hậu duệ họ Mạc sau khi phải thay tên đổi họ lúc [[w:nhà Mạc|nhà Mạc]] bị thất thủ (1592), nhằm tránh sự trả thù của [[w:Nhà Lê trung hưng|nhà Lê-Trịnh]].</ref>
* Cổ lai quốc dĩ dân vi bản / Đắc quốc ưng tri tại đắc dân <ref>Dịch nghĩa: ''Từ xưa đến nay, nước lấy dân làm gốc / Được nước nên biết đó là do ở chỗ được lòng dân''</ref>
▲* Tuệ tinh cộng ngưỡng quang mang tại / Tiền hậu quang huy chiếu Việt Nam (Thơ gửi [[w:Trạng nguyên|Trạng nguyên]], Tô Khê hầu [[w:Giáp Hải|Giáp Hải]])
* Cổ lai nhân giả tư vô địch / Hà tất khu khu sự chiến tranh
▲* Tiền trình vĩ đại quân tu ký / Thùy thị phương danh trọng Việt Nam (Thơ gửi [[w:Trạng nguyên|Trạng nguyên]], Thư Quốc công [[w:Nguyễn Thiến|Nguyễn Thiến]])
* Lão lai vị ngải tiên ưu chí / Đắc táng cùng thông khởi ngã ưu<ref>Dịch nghĩa: ''Tấm lòng tiên ưu đến già chưa thôi / Cùng, thông, đắc, táng, ta có lo cho riêng mình đâu.''</ref>
▲* Hồng Lam ngũ bách niên thiên hạ / Hưng tộ diên trường ức vạn xuân (Nguyễn Bỉnh Khiêm viết về thời vận mới của nước Việt)<ref>Dịch nghĩa: ''Đất nước Hồng Lam này sau ta 500 năm sẽ là một thời kỳ hưng thịnh lâu dài</ref>
*
* Tất cánh dục cầu ngô lạc xứ / Tri ngô hậu lạc tại tiên ưu
▲* Cổ lai nhân giả tư vô địch / Hà tất khu khu sự chiến tranh (Thơ chữ Hán trong ''[[w:Bạch Vân am thi tập|Bạch Vân am thi tập]]'')<ref>Dịch nghĩa: ''Từ xưa đến nay chỉ có người nhân nghĩa là không ai địch nổi / Việc gì phải khư khư ôm mộng chiến tranh giết chóc''</ref>
*
*
▲* Tất cánh dục cầu ngô lạc xứ / Tri ngô hậu lạc tại tiên ưu (Thơ chữ Hán, ''Ngụ hứng'')<ref>Dịch nghĩa: ''Rốt cục (ai) muốn tìm cái chỗ vui của ta / Thì cần biết rằng ta được vui sau thiên hạ vì biết lo trước thiên hạ''</ref>
* Cao khiết thùy vi thiên hạ sĩ? / An nhàn ngã thị địa trung tiên<ref>Dịch nghĩa: ''Cao khiết ai là kẻ sĩ trong thiên hạ / An nhàn ta là tiên trong đời''</ref>
* Chín mươi thì kể xuân đà muộn / Xuân ấy qua thì xuân khác còn
* Có thuở được thời mèo đuổi chuột / Đến khi thất thế kiến tha bò
* Thớt có tanh tao ruồi đậu đến / Ang không mật mỡ kiến bò chi
* Hoa càng khoe nở, hoa nên rữa / Nước chứa cho đầy, nước ắt vơi
* Thế gian biến cải vũng nên đồi / Mặn, nhạt, chua, cay, lẫn ngọt bùi
* Làm người hay một chớ hay hai / Chớ cậy rằng hơn, chớ cậy tài
* Làm người chớ thấy tài mà cậy / Có nhọn bao nhiêu lại có tù
* Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ / Người khôn, người đến chốn lao xao
* Làm người có dại mới nên khôn / Chớ dại ngây si, chớ quá khôn
* Chớ cậy rằng khôn khinh rẻ dại / Gặp thời, dại cũng hoá ra khôn
* Thuở khó dẫu chào, chào cũng lảng / Khi giàu chẳng hỏi, hỏi thời quen
* Đạo ở mình ta lấy đạo trung / Chớ cho đục, chớ cho trong
* Lưỡi thế ngẫm xem, mềm tựa lạt / Miệng người toan lại, sắc như chông
* Rượu đến cội cây ta sẽ uống / Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao
* Có ai biết được lòng tri kỷ / Vời vợi non cao nguyệt một vừng
|